Milieubewust leiderschap zal na COVID-19 meer dan ooit aan belang winnen. Dit is wat je moet weten om je hierop voor te bereiden.

In slechts enkele maanden heeft COVID-19 de wereld getransformeerd. Door de verspreiding van het nieuwe coronavirus zijn mensen begonnen thuis te blijven en sociale afstand te houden, terwijl talloze bedrijven zijn gesloten en de wereldeconomie tot stilstand is gekomen.

Op dit moment weten we niet hoelang ons leven nog in de greep van COVID-19 zal blijven. Maar we kennen wel al de impact die de ziekte heeft op allerlei gebieden, van de economie en het milieu tot ons persoonlijke leven. COVID-19 is een wereldwijde gezondheidscrisis, maar maakt ook deel uit van de voortdurende milieucrisis waarmee onze wereld wordt geconfronteerd. Deze uitbraak onderstreept nog eens hoe nauw onze economie en levensstijl verbonden zijn met de algemene gezondheid van de planeet.

Terwijl we de pandemie uitzitten en beginnen na te denken over herstel, kunnen bedrijfsleiders er vrij zeker van zijn dat de verwachtingen voor een sterke en goed doordachte milieustrategie nog sterker zullen zijn dan voorheen. Zoals mijn collega Suzanne DiBianca, Chief Impact Officer van Salesforce, onlangs zei: "We staan nu voor talloze uitdagingen, maar wat er ook gebeurt in de wereld, de klimaatcrisis is een feit, en dit is het decennium dat we moeten handelen. Als leiders moeten we nadenken over hoe we duurzaamheid voorop kunnen stellen, nu en in de toekomst. Bij Salesforce is de roep om leiderschap en actie op milieugebied – van onze belanghebbenden, onze gemeenschappen en onze medewerkers – duidelijker dan ooit te midden van de COVID-19-crisis".

Leiders zullen voortaan proactief moeten nadenken over diverse aspecten, zoals het normaliseren van werk op afstand, het stimuleren van groen transport, het investeren in duurzame inkoop en toeleveringsketens, het financieren van inspanningen voor milieuherstel etc. Dit lijkt misschien ver af te staan van de situatie waarin we ons nu allemaal bevinden, maar dat is niet zo. De gezondheid van de planeet is onlosmakelijk verbonden met de gezondheid en het welzijn van mensen en bedrijven over de hele wereld. Leiders die zich nu voorbereiden om beide kwesties aan te pakken met sterke strategieën en besluitvorming, zullen hun bedrijven en hun mensen in de toekomst succesvol maken.

Laten we nu ingaan op wat we al weten:

Duurzaamheid is de afgelopen jaren alleen maar urgenter geworden, en dit weerspiegelt zich in de bedrijfs- en leiderschapsstrategieën. Uit een onderzoek van Deloitte uit 2019 bleek dat meer dan 63% van de ondervraagde bedrijven formele doelstellingen op het gebied van hulpbronnen en duurzaamheid heeft, en meer dan twee derde zegt dat klanten vragen om een grotere inzet voor goede milieupraktijken. Ook bij medewerkers groeit deze vraag, zoals het afgelopen jaar is gebleken bij werkonderbrekingen voor het milieu bij bijvoorbeeld Amazon.

In de nasleep van COVID-19 zullen zowel bedrijven als de overheid meer moeten doen om de vele uitdagingen aan te pakken op economisch, politiek en sociaal gebied. De directeur van het VN-milieuprogramma Inger Andersen schrijft in een artikel dat er meer vraag zal zijn naar leiderschap op het gebied van ecologische duurzaamheid. De menselijke activiteit heeft al ongeveer 75% van het aardoppervlak veranderd, schrijft Andersen, en daarmee hebben we onze blootstelling aan door dieren overgedragen ziekten zoals COVID-19 enorm verhoogd, om nog maar te zwijgen van de verwoestende effecten van klimaatverandering.

Het is aan onze leiders om deze koers te verleggen. "Het is tijd om onze bossen te herstellen, ontbossing een halt toe te roepen, te investeren in het beheer van beschermde gebieden en markten voor ontbossingsvrije producten te stimuleren. Waar de legale handelsketen voor wilde dieren bestaat, moeten we de hygiënische omstandigheden drastisch verbeteren. En natuurlijk is er de urgente taak om de illegale handel in wilde flora en faune, aangezien dit wereldwijd de op drie na meest voorkomende misdaad is", schrijft Andersen.

Deze link tussen de gezondheid van de planeet en de mens moet bepalend zijn voor de besluitvorming van leiders over de hele wereld na de huidige pandemie. En ze vervolgt: "Naarmate de groeimotoren weer op gang komen, moeten we zien hoe voorzichtig beheer van de natuur een onderdeel kan worden van deze 'andere economie' die moet ontstaan, een economie waarin financiering en handelen groene banen, groene groei en een andere leefwijze stimuleren, omdat de gezondheid van mensen en de gezondheid van de planeet onlosmakelijk verbonden zijn, en omdat het mogelijk is dat beide in gelijke mate kunnen gedijen".

Welke stappen kunnen leiders nu nemen om zowel de gezondheid van de planeet als van mensen te waarborgen na deze pandemie?

COVID-19 heeft de manier van werken van veel bedrijven wereldwijd al verstoord. In een paar weken tijd moesten mensen op afstand gaan werken, werden kantoren gesloten en werd het woon-werkverkeer onderbroken. Leiders moesten de uitdaging aangaan om hun mensen te begeleiden bij deze veranderingen en velen zijn inmiddels gewend geraakt aan deze nieuwe manier van werken.

Deze veranderingen blijken effectief te zijn om de verspreiding van het virus te vertragen, maar ze hebben ook nog een ander effect: ze geven de planeet een adempauze. Toen het aantal gevallen toenam en de landen maatregelen voor thuis blijven en lockdowns invoerden, namen de vervuiling en uitstoot aanzienlijk af. Dit gebeurde in China, waar de eerste uitbraak was, en het gebeurde in andere landen en steden over de hele wereld.

Zie hier een visualisatie van de situatie in China op dat moment.

Data van satellieten en andere teledetectieapparatuur tonen aan dat in de plaatsen waar COVID-19 zich heeft verspreid, met name in steden, de uitstoot van kooldioxide, luchtvervuiling, opstoppingen en gerelateerde emissie van vervoer bijna geheel verdween. In plaatsen waar mensen werd gevraagd om thuis te blijven en alleen naar buiten te gaan indien absoluut noodzakelijk, geven de data over vervuiling en aan vervoer gerelateerde emissie (normaal gesproken ongeveer 14% van de broeikasgasuitstoot) een sterke daling te zien.

Hoewel het waar is dat COVID-19 kan leiden tot de eerste grote daling (ongeveer 5%) van de uitstoot in meer dan een halve eeuw, is dit niet de manier waarop we dit willen bereiken, aldus Rob Jackson, professor aan Stanford University en voorzitter van het Global Carbon Project, in een interview met Grist. "Miljoenen mensen zonder werk is niet de manier waarop we de uitstoot willen verminderen", zegt hij. En het is hoogst onwaarschijnlijk dat deze dalingen zullen aanhouden. Zodra wordt begonnen de maatregelen voor thuisblijven te versoepelen, zal de uitstoot waarschijnlijk weer toenemen, zoals data uit China aantonen.

Niemand van ons wil in een situatie terechtkomen waarin we moeten kiezen tussen 'business-as-usual' en het redden van de planeet. We hebben een duidelijk proof-of-concept gekregen dat het mogelijk is om de uitstoot te verminderen. Waar bedrijfsleiders nu aan denken, is hun rol bij het voorkomen van het jojo-effect als de vervuiling weer toeneemt na afloop van de pandemie.

Voor bedrijfsleiders roept dit een aantal vragen op en ook de maatregelen die velen van hen enkele weken geleden zo snel hebben genomen, komen in een ander daglicht te staan. Nu we hebben gezien wat voor effect het kan hebben om mederwerkers thuis te laten werken en het woon-werkverkeer en de uitstoot te verminderen als we kantoren niet op volle capaciteit gebruiken, kunnen we ons afvragen welk beleid mogelijk is om de planeet te beschermen nadat de pandemie voorbij is.

Bedrijfsleiders moeten nu gaan nadenken over een nieuw klimaatactieplan voor hun bedrijf, op basis van wat we hebben geleerd van COVID-19. Kun je, waar mogelijk, een duidelijk beleid voor thuiswerken invoeren voor het hele bedrijf? Wat kun je als leider doen om groen vervoer, zoals fietsen en openbaar vervoer, aan te moedigen om de uitstoot van woon-werkverkeer laag te houden? Kun je een audit van je gebouwen uitvoeren om er zeker van te zijn dat ze werken volgens de hoogste efficiëntienormen?

De Wereldbank stelt dat een van de belangrijkste aandachtspunten voor beleidsmakers en gekozen bestuurders in de nasleep van de pandemie zal zijn om de wereld en de wereldeconomie op lange termijn te stabiliseren. Dat betekent dat geldstromen moeten worden verlegd van fossiele brandstoffen naar hernieuwbare energie, en dat flink moet worden geïnvesteerd in duurzame vervoersinfrastructuur en milieusaneringsprojecten.

Dit zijn grote veranderingen om te overwegen voor alle sectoren. Maar het coronavirus heeft onze gewone bedrijfsvoering al verstoord. Leiders moeten nadenken over de toekomst en hoe ze ons allemaal kunnen voorbereiden op succes in deze nieuwe realiteit.

Het is van cruciaal belang dat leiders maatregelen nemen om een sterk milieubeleid te implementeren binnen hun organisatie. En meer dan ooit zetten leiders zich in voor de gezondheid en het welzijn van de planeet in bredere zin.

In de afgelopen jaren is de steun van bedrijven en investeerders voor maatregelen op het gebied van ecologische duurzaamheid blijven stijgen. Sinds de introductie van de VN-doelstellingen voor duurzame ontwikkeling in 2015 hebben veel bedrijven de 17 doelen gebruikt als een manier om hun activiteiten als bedrijf en als bijdrager aan het algemene welzijn van de planeet te beoordelen en te verbeteren. In een rapport van PwC uit 2018 werd vastgesteld dat 50% van de bedrijven verschillende doelstellingen voor duurzame ontwikkeling als prioriteit had gesteld, en 27% had de doelen in hun bedrijfsstrategieën vastgelegd. Meer dan 90% van de 250 grootste bedrijven in de VS stelt een duurzaamheidsverslag op. Het is belangrijker dan ooit dat bedrijven hun inzet kunnen tonen voor doelen die verder reiken dan het eigen bedrijf en die cruciaal zijn voor de gezondheid van de planeet op lange termijn.

Dat was vóór COVID-19 al het geval en het zal nog urgenter zijn nadat de pandemie voorbij is. Uit data is gebleken dat ontbossing een van de belangrijke factoren was voor de opkomst van het nieuwe coronavirus. Naarmate de menselijke industrie en activiteiten opschalen en inbreuk beginnen te maken op natuurlijke ecosystemen, nemen de kansen op kruisbesmetting van virussen tussen dier en mens snel toe. Als we niets doen om de vernietiging van natuurlijke hulpbronnen radicaal terug te dringen en de al verloren bronnen terug te winnen, dan kunnen we ons beter maar alvast gaan voorbereiden op een herhaling van de huidige situatie.

Bedrijfsleiders moet de link tussen COVID-19 en aantasting van het milieu oppakken als een oproep om actie te ondernemen ter ondersteuning van duurzaamheidsmaatregelen. Zowel medewerkers als investeerders verlangen steeds vaker dat bedrijfsleiders zich inzetten voor duurzaamheid. In 2019 werd in HBR geconstateerd dat duurzaamheid bijna universeel de belangrijkste prioriteit was voor toonaangevende investeerders. En bedrijven hebben nu meer dan ooit de kans om hun middelen in te zetten op een manier die de planeet helpt. Marc Benioff, CEO van Salesforce, heeft zich bijvoorbeeld sterk gemaakt voor de inspanningen om op de hele planeet 1 miljard bomen te planten ter compensatie van de milieuschade, en DiBianca heeft toegezegd dat het bedrijf 50.000 bomen zal planten ter ere van de Dag van de Aarde dit jaar. Voor leiders is deelname aan dit soort rehabilitatie-inspanningen en de belofte om verdere schade via toeleveringsketens te beperken een manier om aan te tonen dat ze zich inzetten voor de gezondheid van hun mensen en de planeet op lange termijn.

COVID-19 heeft ons laten zien hoe groot de dagelijkse invloed van onze acties, als individu, bedrijf en gemeenschap, is op de planeet. Het is ook duidelijk geworden dat we, als we nu niet handelen, het risico lopen onszelf in de toekomst bloot te stellen aan verdere bedreigingen. Bedrijfsleiders hebben nu de mogelijkheid om deze lessen te integreren en samen te werken om strategieën te bedenken, zowel voor hun eigen activiteiten als in overleg met overheden, non-profitorganisaties en andere bedrijven, om ervoor te zorgen dat we uit deze crisis komen met een plan voor duurzaamheid.